Η δυνατότητα συλλογικής διαπραγμάτευσης της τιμής πώλησης ή δημοπράτησης της παραγωγής οδηγεί σε αυξημένη τιμή για τον παραγωγό, όπως έχει επιβεβαιωθεί από τα αποτελέσματα δημοπρασιών στην Κρήτη κατά την τελευταία 4ετία.

Χαρακτηριστικά, το 2017, την περίοδο του χειμώνα που η τιμή του ελαιολάδου δεν ξεπέρασε τα 3,5 ευρώ, η τιμή πώλησης έξτρα παρθένου ελαιολάδου στις δημοπρασίες που διενεργήθηκαν κυμάνθηκε από 3,65 έως 3,86 ευρώ/κιλό. Ομοίως τον Απρίλιο 2018 και ενώ η τιμή του ελαιολάδου βρίσκονταν σταθερά στα 3 ευρώ/κιλό, σε δημοπρασία πωλήθηκε ελαιόλαδο προς 3,40 ευρώ/κιλό.

Με δεδομένο ότι στον κάθε διαγωνισμό προσφέρονται ποσότητες από 30 έως 120 τόνους, η ΟΠ ΠΑΣΙΦΑΗ με βάση το ύψος της παραγωγής των μελών της έχει αυτή τη στιγμή τη δυνατότητα συλλογικής διαπραγμάτευσης ή δημοπράτησης του παραγόμενου ελαιολάδου. Τα οφέλη αυτά είναι τεκμηριωμένα για το συμβατικής παραγωγής ελαιόλαδο ενώ άγνωστα παραμένουν τα αντίστοιχα για το βιολογικής παραγωγής ελαιόλαδο. Λόγω, όμως, της όμοιας δομής της αγοράς τόσο για το βιολογικής όσο και για το συμβατικής παραγωγής ελαιόλαδο, αναμένεται να προκύψουν παρόμοια οφέλη και για το βιολογικό ελαιόλαδο.

Προσδοκάτε, λοιπόν, αύξηση του κύκλου εργασιών της ΟΠ κατά περίπου 10% ως αποτέλεσμα της συλλογικής διάθεσης της παραγωγής. Δεδομένων, ωστόσο, των διακυμάνσεων στις τιμές και την επίδραση περιβαλλοντικών παραμέτρων στην παραγωγή, η αύξηση αυτή στην αξία της παραγωγής δεν μπορεί να αποτελεί δεσμευτικό στόχο για την ΟΠ ΠΑΣΙΦΑΗ. Αποτελεί, εν τούτοις, στόχο της ΟΠ ΠΑΣΙΦΑΗ η διάθεση της παραγωγής των μελών της στην επόμενη πενταετία σε τιμές αυξημένες κατά 10%, κατά μέσο όρο, σε σχέση με τις επικρατούσες.

Εκτός από τον τρόπο διάθεσης του προϊόντος, η τιμή του ελαιολάδου επηρεάζεται και από την γεωγραφική προέλευσή του. Σε διεθνές επίπεδο παρατηρούμε ότι πάντα το Ιταλικό ελαιόλαδο έχει υψηλότερες τιμές, ενώ τα τελευταία χρόνια έχουν βελτιωθεί σημαντικά και οι τιμές του Ισπανικού ελαιολάδου. Αντίστοιχα, σε εθνικό επίπεδο το ελαιόλαδο της Πελοποννήσου απολαμβάνει ελαφρώς υψηλότερες τιμές από το κρητικό ελαιόλαδο, ενώ και εντός Κρήτης παρατηρούνται ανάλογες διαφορές στην τιμή. Χαρακτηριστικό είναι ότι το ελαιόλαδο Σητείας και των περιοχών που είναι εντός της περιοχής ΠΟΠ Σητείας τιμάται μέχρι και 30 λεπτά υψηλότερα από την υπόλοιπη Κρήτη.

Οι περιοχές στις οποίες καλλιεργούν τα μέλη της ΟΠ ΠΑΣΙΦΑΗ εμπίπτουν σε μεγάλο βαθμό εντός της περιοχής ΠΟΠ Μεσσαράς (Επίσημη Εφημερίδα της Ε.Ε. C396/2012, Επίσημη Εφημερίδα της Ε.Ε. L272/2013). Η καλλιεργούμενη ποικιλία, τα χαρακτηριστικά του ελαιώνα, οι μέθοδοι καλλιέργειας και τα λοιπά στοιχεία που χαρακτηρίζουν το ΠΟΠ Μεσσαράς χαρακτηρίζουν και τις καλλιέργειες των μελών της ΟΠ. Το ελαιόλαδο ΠΟΠ Μεσσαράς παράγεται από 100% ελιές ποικιλίας Κορωνέϊκη, με το παραδοσιακό ημιεντατικό σύστημα φύτευσης και με τις καθιερωμένες τοπικές καλλιεργητικές πρακτικές. Επίσης, οι προδιαγραφές των διάφορων φυσικοχημικών παραμέτρων είναι σαφώς ανώτερες από τα όρια του Καν. 2568/91 για το εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο. Στον Πίνακα 1 παρουσιάζονται αναλυτικά οι μέγιστες τιμές των χημικών χαρακτηριστικών του εξαιρετικού παρθένου ελαιόλαδου ΠΟΠ Μεσσαρά σε σχέση με τον Καν. 2568/91.

Το ΠΟΠ Μεσσαρά έχει αναγνωριστεί από το 2013, χρόνος που είναι μικρός για να επηρεάσει την εμπορία του προϊόντος.  Προκειμένου οι παραγωγοί της περιοχής να ωφεληθούν από την αναγνώριση του ΠΟΠ Μεσσαράς, θα πρέπει το προϊόν να αποκτήσει αναγνωρισιμότητα από τον καταναλωτή και τους εμπλεκόμενους στην αλυσίδα διάθεσης του ελαιολάδου.

Επίσης, η παραγωγή και μόνο ελαιολάδου εντός της ζώνης ΠΟΠ Μεσσαράς με τις προβλεπόμενες προδιαγραφές δεν είναι επαρκής για να χαρακτηριστεί και να διατεθεί στην αγορά το παραγόμενο ελαιόλαδο ως ΠΟΠ. Θα πρέπει να υπάρξει και σχετική πιστοποίηση από τον ΕΛΓΟ Δήμητρα ότι τηρούνται οι σχετικές προδιαγραφές.

Σήμερα, κανένα από τα μέλη της ΟΠ ΠΑΣΙΦΑΗ δεν εμπορεύεται το παραγόμενο ελαιόλαδο ως ΠΟΠ Μεσσαράς. Ωστόσο η ανάδειξη του ΠΟΠ Μεσσαράς θα μπορούσε δυνητικά σε βάθος χρόνου να εξασφαλίσει υψηλότερες τιμές στους παραγωγούς, κατά τρόπο ανάλογο με άλλες περιοχές, όπως αναφέρθηκε παραπάνω.

“Διαβατήριο”, επίσης, αποτελεί η πιστοποίηση της παραγωγής κατά GlobalGAP, ένα διεθνώς αναγνωρισμένο πρότυπο ολοκληρωμένης διαχείρισης της παραγωγής. Η πιστοποίηση αυτή δεν είναι απαραίτητη για την εμπορία του ελαιολάδου, ακόμα και αν πρόκειται αυτό να διατεθεί στο εξωτερικό. Η εφαρμογή συστημάτων ολοκληρωμένης διαχείρισης της παραγωγής μπορεί να βοηθήσει στον εξορθολογισμό της χρήσης των εισροών και την τυποποίηση των παραγωγικών διαδικασιών, σταθεροποιώντας την ποιότητα της παραγωγής και επιτρέποντας την ιχνηλασιμότητα του προϊόντος από το ράφι στο χωράφι. Η ιχνηλασιμότητα αποτελεί άλλο ένα χαρακτηριστικό προστιθέμενης αξίας και αναμένεται να συμβάλλει στην προώθηση του προϊόντος όταν, μελλοντικά, θα επιχειρηθεί η εμπορία του ελαιολάδου συσκευασμένου.

Η αύξηση των μεγεθών της ΟΠ ΠΑΣΙΦΑΗ θα ισχυροποιούσε περαιτέρω τη διαπραγματευτική της ισχύ, θα σταθεροποιούσε τις ποσότητες ελαιολάδου που θα μπορούσε να διαθέσει στην αγορά και θα ενίσχυε τις επενδυτικές δυνατότητές της. Ωστόσο, δεν μπορεί να αποτελεί δεσμευτικό στόχο της ΟΠ η αύξηση των μεγεθών της, η οποία ουσιαστικά συνεπάγεται και αύξηση των μελών της ΟΠ, καθώς η όποια τέτοια αύξηση μελών θα πρέπει να αφορά παραγωγούς ελαιολάδου που θα μοιράζονται τους ίδιους στόχους και την ίδια φιλοσοφία παραγωγής και εμπορίας του ελαιολάδου. Συνεπώς, ναι μεν η αύξηση των μεγεθών της ΟΠ είναι επιθυμητή, αλλά δεν αποτελεί στόχο για την ανάπτυξη της ΟΠ ΠΑΣΙΦΑΗ κατά την επόμενη 5ετία.

Ενέργειες τυποποίησης και συσκευασίας κρίνονται αυτή τη στιγμή πρώιμες, καθώς απαιτούν σημαντικές αλλαγές στο επιχειρηματικό πλάνο των μελών της ΟΠ ΠΑΣΙΦΑΗ, αλλά και διαφορετικό επιχειρηματικό πλάνο. Μέχρι σήμερα, οι παραγωγοί πωλούσαν το ελαιόλαδο σε όποιο χρόνο αυτοί επέλεγαν με βάση τις επιχειρηματικές και οικογενειακές τους ανάγκες. Κατά κανόνα η εξόφληση των παραγωγών γίνεται αυθημερόν ή εντός λίγων ημερών το αργότερο. Η εμπορία από κοινού του ελαιολάδου επιβάλλει μία αλλαγή στα οικονομικά τους πλάνα καθώς αυτή θα συγκεντρώνεται και θα πωλείται συλλογικά. Το οποίο σημαίνει ότι δεν θα έχουν την ευελιξία πώλησης ανά πάσα στιγμή, όπως είχαν μέχρι σήμερα, παρά μόνο μικρών ποσοτήτων (μέχρι το 20% της παραγωγής τους). Αυτό είναι ένα γεγονός που μπορεί να έχει συνέπειες στην ρευστότητα της επιχείρησης τους, ιδιαίτερα όσον αφορά την κάλυψη εποχικών αναγκών όπως π.χ κατά την περίοδο της συγκομιδής που παρατηρούνται αυξημένες απαιτήσεις σε εργατικά.

Η πώληση συσκευασμένου ελαιολάδου απαιτεί πρώτα την επιχειρηματική οργάνωση της ΟΠ ΠΑΣΙΦΑΗ, στη συνέχεια την κατάρτιση σχετικού προωθητικού σχεδίου και την ανάπτυξη επαφών με σημεία λιανικού εμπορίου και φυσικά την τυποποίηση του προϊόντος. Όταν η ΟΠ ξεκινήσει να εμπορεύεται συσκευασμένο ελαιόλαδο η απορρόφηση του προϊόντος θα γίνεται σταδιακά εντός του έτους, ενώ στην αγορά τροφίμων η εξόφληση των τιμολογίων πώλησης γίνεται με καθυστέρηση ενός έως τριών μηνών. Αυτό θα έχει επιπτώσεις στην ρευστότητα των μελών της ΟΠ, οπότε μία τέτοια κίνηση θα πρέπει να γίνει σταδιακά και αφού πρώτα έχει ολοκληρωθεί η προσαρμογή των ατομικών επιχειρήσεων των μελών στη συλλογική εμπορία του ελαιολάδου.

Επίσης, για αποφυγή έκθεσης της ΟΠ ΠΑΣΙΦΑΗ σε δανεισμό, τουλάχιστον κατά την αρχή διάθεσης συσκευασμένου προϊόντος θα πρέπει αυτό να γίνει με εκμετάλλευση εγκαταστάσεων τρίτων και εν συνεχεία, εφόσον κριθεί σκόπιμο και οικονομικά εφικτό, η επένδυση σε ιδιόκτητες εγκαταστάσεις.

Συνεπώς, παρόλο που η συσκευασία του προϊόντος θα βοηθήσει στην προώθηση του παραγόμενου ελαιολάδου και την διάθεση του προϊόντος σε υψηλότερες για τον παραγωγό τιμές, η ΟΠ θα πρέπει να προχωρήσει σταδιακά προς αυτή την κατεύθυνση, πιθανόν μετά το 3ο έτος λειτουργίας της και δεν μπορεί να αποτελεί δεσμευτικό στόχο για το προκείμενο επιχειρηματικό σχέδιο.

Οπότε, εν κατακλείδι, στόχοι της ΟΠ Μεσσαράς είναι α) η πιστοποίηση και διάθεση κατά τα επόμενα έτη τουλάχιστον του 50% της παραγόμενης από τα μέλη της ποσότητας ελαιολάδου ως εξαιρετικά παρθένα ελαιόλαδο ΠΟΠ Μεσσαράς ολοκληρωμένης παραγωγής (μέσος όρος πενταετίας) και β) η προώθηση του παραγόμενου ελαιολάδου και του ΠΟΠ Μεσσαράς με ηλεκτρονικά μέσα (ιστοσελίδα, social media), έκδοση και διανομή ενημερωτικού υλικού, ετήσια συμμετοχή σε εμπορικές εκθέσεις του κλάδου των τροφίμων και επαφές με επιχειρήσεις του δικτύου εμπορίας ελαιολάδου.

Οι στόχοι αυτοί εξασφαλίζουν την αύξηση της τιμής που θα απολαμβάνει ο παραγωγός, άμεσα, δίχως ρίσκο και με χαμηλό κόστος υλοποίησης. Παράλληλα, θέτουν τα θεμέλια για την εκπλήρωση πιο μακροπρόθεσμων στόχων.

Critida Bio Cretan Olive Oil – producer and supplier of Extra Virgin Olive Oil and premium Food Products from Crete Greece

Για την πιστοποίηση του παραγόμενου ελαιολάδου θα πρέπει και η διαδικασία της ελαιοποίησης να γίνεται σε ελαιοτριβείο που θα έχει πιστοποιηθεί από τον ΕΛΓΟ Δήμητρα για τη συμμόρφωση του με τις προβλεπόμενες προδιαγραφές ελαιοποίησης και αποθήκευσης.

Σήμερα, υπάρχουν περίπου 24 ελαιοτριβεία τα οποία έχουν πιστοποιηθεί σχετικά από τον ΕΛΓΟ Δήμητρα, ενώ άλλες 32 επιχειρήσεις εμπορίας και συσκευασίας έχουν πιστοποιηθεί σχετικά τόσο εντός ζώνης ΠΟΠ Μεσσαράς, όσο και εκτός (Κρήτη και υπόλοιπη Ελλάδα). Στην Εικόνα 1 παρουσιάζεται η γεωγραφική κατανομή των πιστοποιημένων επιχειρήσεων και δικαιούχων χρήσης της ένδειξης ΠΟΠ Μεσσαράς.

Η ΟΠ θα συγκεντρώνει τουλάχιστον το 80% της παραγωγής των μελών, όμως είναι πιθανό μέρος της παραγωγής να μην έχει φυσικοχημικά χαρακτηριστικά που να εμπίπτουν εντός των ορίων των απαιτήσεων του ΠΟΠ Μεσσαράς. Οπότε ο τελικός στόχος είναι η ΟΠ ΠΑΣΙΦΑΗ να εμπορεύεται τουλάχιστον το 70% της παραγωγής των μελών της ως έξτρα παρθένο ελαιόλαδο ΠΟΠ Μεσσαράς.

Στον Πίνακα 2 φαίνεται ανά έτος υλοποίησης του επιχειρηματικού σχεδίου το ποσοστό στόχος διάθεσης παραγωγής των μελών ως εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο ΠΟΠ Μεσσαράς.

Critida Bio Cretan Olive Oil – producer and supplier of Extra Virgin Olive Oil and premium Food Products from Crete Greece

Η ΟΠ ΠΑΣΙΦΑΗ έχει ήδη προβεί στις σχετικές ενέργειες προς τον ΕΛΓΟ “ΔΗΜΗΤΡΑ” και έχει συνάψει ιδιωτικό συμφωνητικό συνεργασίας με το ελαιοτριβείο “ΒΑΛΑΒΑΝΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Ο.Ε.”, ώστε από το 2021 να μπορεί να εμπορευθεί το ελαιόλαδο των παραγωγών ως ΠΟΠ ΜΕΣΣΑΡΑΣ. Επίσης, η ΟΠ ΠΑΣΙΦΑΗ έχει ξεκινήσει την εφαρμογή συστήματος ολοκληρωμένης διαχείρισης και αναμένεται η πιστοποίηση της παραγωγής κατά GLOBALGAP εντός του 2020 από αναγνωρισμένο φορέα πιστοποίησης.

Ένα από τα σημεία που εντοπίζονται αδυναμίες στον αγροτικό χώρο, τόσο σε εθνικό, όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο, είναι η πρόσβαση των παραγωγών σε υπηρεσίες γεωργικών συμβουλών. Ο αγρότης σήμερα βρίσκεται σε ένα εξόχως ανταγωνιστικό και μεταβαλλόμενο περιβάλλον. Οι τεχνικές καλλιέργειας συνεχώς εξελίσσονται και εισάγονται διαρκώς νέες τεχνολογίες. Οι απαιτήσεις των καταναλωτών ως προς την ποιότητα και ασφάλεια των τροφίμων που καταναλώνουν ομοίως αυξάνονται. Ομοίως, υπάρχει αυξανόμενη ευαισθησία για την προστασία του περιβάλλοντος, τη διαχείριση των υδάτων και του αγροτικού τοπίου. Το ίδιο συμβαίνει με τις απαιτήσεις των διάφορων κανονιστικών οδηγιών σχετικά με την αγροτική παραγωγή και την προστασία του περιβάλλοντος.

Σε αυτό το μεταβαλλόμενο πλαίσιο είναι απαραίτητο ο παραγωγός να έχει πρόσβαση σε συμβουλευτικές υπηρεσίες που θα του επιτρέψουν να ακολουθήσει τις μεταβολές αυτές, ακόμα και να αποκτήσει ανταγωνιστικό πλεονέκτημα έναντι άλλων. Στον παρακάτω πίνακα περιγράφεται η στόχευση της ΟΠ ΠΑΣΙΦΑΗ για χρήση συμβουλευτικών υπηρεσιών από τα μέλη της.

Για την χρήση συμβουλευτικών υπηρεσιών θα υπογραφεί σύμβαση συμβουλευτικής στήριξης των μελών της ομάδας παραγωγών με γεωργικούς συμβούλους, απαραίτητα ένα γεωπόνο φυτικής παραγωγής και ένα γεωπόνο αγροτικής οικονομίας ή με εταιρεία γεωργικών συμβούλων που να μπορεί να προσφέρει τις παραπάνω ειδικότητες.

Η παρεχόμενη συμβουλευτική υποστήριξη θα στοχεύει α) στην παροχή συμβουλών προς την ΟΠ ΠΑΣΙΦΑΗ και β) την εξατομικευμένη παροχή συμβουλών προς μέλη της ΟΠ ΠΑΣΙΦΑΗ. Το αντικείμενο των συμβουλευτικών υπηρεσιών προς την ΟΠ ΠΑΣΙΦΑΗ θα αφορά συμβουλές για το σχεδιασμό Συστήματος Ολοκληρωμένης Διαχείρισης και άλλων Συστημάτων ή Προτύπων παραγωγής. Το αντικείμενο των συμβουλευτικών υπηρεσιών προς τους παραγωγούς θα αφορά συμβουλές:

1. για τις κανονιστικές απαιτήσεις διαχείρισης και τα πρότυπα για την καλή γεωργική και περιβαλλοντική κατάσταση καθώς και γεωργικές πρακτικές επωφελείς για το κλίμα, το περιβάλλον και τη διατήρηση της βιοποικιλότητας.
2. για την εκπλήρωση των απαιτήσεων για την εφαρμογή της Οδηγίας-πλαίσιο για τα νερά (προστασία και ορθή διαχείριση υδάτων κ.λπ.)
3. για την εκπλήρωση των απαιτήσεων όσον αφορά στη συμμόρφωση με τις γενικές αρχές της ολοκληρωμένης φυτοπροστασίας.
4. σχετικά με δράσεις που μετριάζουν το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής και προωθούν την προσαρμογή της γεωργίας.
5. για την εφαρμογή προτύπων εργασιακής ασφάλειας.
6. για τη διοίκηση και διαχείριση εκμεταλλεύσεων, τεχνικές καλλιέργειας, κτηνοτροφίας και νέες τεχνολογίες.

Με αφετηρία το 2021, χρήση των συμβουλευτικών υπηρεσιών θα κάνει το 30% των παραγωγών. Στη συνέχεια έχοντας εντοπίσει καλύτερα τα σημεία που χρίζουν περισσότερης προσοχής και προσαρμόζοντας καλύτερα τις διαδικασίες παροχής συμβουλών, η χρήση των υπηρεσιών θα επεκταθεί σταδιακά στο 50% των μελών, με στόχο μέχρι το 2025 να κάνει χρήση των συμβουλευτικών υπηρεσιών, τουλάχιστον το 70% των παραγωγών.

Με την ολοκλήρωση του επιχειρηματικού σχεδίου, η ΟΠ ΠΑΣΙΦΑΗ θα διαθέτει το 70% της παραγωγής των μελών της ως έξτρα παρθένο ελαιόλαδο ΠΟΠ Μεσσαράς ολοκληρωμένης διαχείρισης παραγωγής.

Επίσης, τουλάχιστον το 70% των μελών της θα έχουν ωφεληθεί συμβουλευτικών υπηρεσιών αποκτώντας γνώσεις και δεξιότητες που θα τους βοηθήσουν στην προστασία του περιβάλλοντος, την τήρηση των υποχρεώσεων τους στο πλαίσιο της ΚΑΠ και της βελτίωσης της ανταγωνιστικότητας τους και βελτιώνοντας τις συνθήκες ασφάλειας κατά την εκτέλεση της εργασίας τους.